Het jongste nummer van The Economist is vooral gewijd aan de opwarming der aarde. Daar lezen we dat de aarde nu ongeveer een graad Celsius warmer is dan in de pre-industriële periode (1850), maar dat het tempo recent al is gestegen is tot 0,2 graden Celsius per decade. Dat is dan minstens 2 graden voor de volgende eeuw. Vandaag geeft BBC de allerlaatste cijfers. De aarde is 1,1 graad opgewarmd sinds de pre-industriële periode, maar stijgt recent 0,4 graden per decade. Dat laatste cijfer is hallucinant hoog. Dat zou betekenen dat we 4 graden zullen stijgen tijdens de volgende eeuw en dat is bovendien erg lineair gerekend; als de zaken zo versnellen, kan je niet zomaar maal tien redeneren, dan moet je exponentieel beginnen te denken.
De drempels van 1,5° C en 2° C stijging zijn ondertussen gemeengoed geworden, en we hebben ons internationaal verbonden die zeker te halen (we weten ondertussen dat de wereld die niet zal halen). The Economist wijst er op dat er niets ‘heiligs’ is aan deze cijfers. Niemand weet dat er net bij 2° C ‘tipping points’ in werking zullen treden. Maar dat er tipping points in het systeem zitten, dat is bijna zeker. Vroeger schatte men vooral in dat die zouden liggen rond 2°, en dus zouden we voorzichtigheidshalve de stijging beperken tot 1,5°. Maar misschien ligt er een ‘fatale’ tipping point bij 2,81°C of is het 1,59° C of toch pas bij 3,64°C? Nobody knows! Zoals de betogers zeggen: er is geen planeet B of C of Q waar we even kunnen mee experimenteren. The Economist wijst er wel fijntjes op dat elke stijging van de temperatuur, ook onder de ‘drempels’, steeds grotere problemen met zich meebrengt. Sinds enkele jaren weten we al welke. Zou u als verzekeringsmaatschappij huizen in Miami of in Houston willen verzekeren tegen stormschade of overstromingen? Wil u nog een mooie villa kopen in een bosrijke omgeving in Portugal?
Vanwaar dat heel grote verschil tussen The Economist en BBC? Ik vermoed dat ik de verklaring ken. In het begin van deze eeuw bleef de CO2-uitstoot stijgen, maar vreemd genoeg steeg de gemiddelde temperatuur niet. De sceptici riepen: zie je wel, er is geen verband tussen temperatuur en CO2-uitstoot. Klimaatexperts stonden voor een raadsel, maar waarschuwden. Door een aantal fenomenen (vooral El Nino en El Nina) is een tijdelijke vertraging best mogelijk, tijdelijk wordt er dan een stop op de temperatuurfles gezet, maar als de stop er weer af is, zal de stijging plots heel spectaculair zijn. Dat is wat er effectief is gebeurd. De temperaturen zijn weer beginnen te stijgen en door de ‘inhaalbeweging’ veel sneller dan voor de pauze. De twee verschillende cijfers wijzen er volgens mij op dat de 0,2 van The Economist een wat langere periode gebruikt en de 0,4 van BBC een kortere en uitsluitend zeer recente periode.
De meest verontrustende berichten blijven komen uit de stijging van de zeespiegel. Die zou nu jaarlijks al bijna een halve centimeter bedragen en… altijd maar versnellen. Je moet met cijfers (ik heb lang genoeg statistiek gedoceerd om voorzichtig te zijn) altijd opletten, je kan ze folteren tot ze bekennen wat je ze wil laten bekennen. Een halve centimeter per jaar!?! Wanneer je zo’n cijfers ziet, moet je nagaan of er een fysieke realiteit achter zit. Zien wetenschappers, journalisten, reizigers ‘reële’ fenomenen die een verklaring kunnen geven voor die – angstaanjagende – cijfers? Het antwoord is helaas volmondig ja. Iedereen die het smelten van gletsjers bestudeert ziet hetzelfde. Het smelten versnelt het smelten. De nieuwe watermassa’s doen op hun beurt steeds meer ijs smelten, water slorpt warmte op, ijs weerkaatst de hitte.
We zijn het stadium al lang voorbij dat je kon veronderstellen dat ‘linkse’ of ‘groene’ onderzoekers en journalisten de cijfers opblazen om meer onderzoeksfondsen te krijgen of om een politieke agenda te manipuleren. De politieke agenda is nu vooral: aan welk tempo zal wie wat doen en wie zal de factuur betalen? Wie zal investeren? Wij, andere landen of volgende generaties? Daarbij wordt uiteraard ook gemanipuleerd, maar landen als de Verenigde Staten, Brazilië of Saudi-Arabië doen zelfs geen moeite meer om te verbergen dat ze die agenda met zuivere politieke macht naast zich neerleggen. Zij willen uitsluitend doen wat goed is voor zichzelf. Ze vinden hier en daar nog voldoende ‘academische’ slippendragers en kranten als de Wall Street Journal om twijfel te zaaien, feiten te verdraaien en populaire verhaaltjes te verspreiden die hun belangen moeten veilig stellen. Maar ook binnen die landen, en zeker binnen de Verenigde Staten, geraakt het geduld met dit soort misdaden stilaan op. Verwacht maar een stormachtige herfst.