Inderdaad, Trump werd niet herkozen tot president

Een van de redenen waarom mensen gokken op sportwedstrijden is dat de opwinding tijdens de wedstrijd nog wat groter is. Tot vijf maal toe heb ik heel duidelijk in het publiek gesteld dat Trump geen kans maakte om herkozen te worden. Indien ik mij zo nadrukkelijk had vergist, zou ik veel‘humble pie’ moeten eten, schreef ik hier op 1 november, dan moest ik een lange kroniek schrijven van een aangekondigde blunder. 

Eerlijk gezegd, verkiezingsnacht om vijf uur Belgische tijd, toen ik ging slapen, overliep ik even wat ik hier dan wel moest schrijven, en hoe ik mijn beste literaire pen zou moeten bovenhalen om te beschrijven hoe zuur zo’n taart der nederigheid wel smaakt. Een aantal dingen waren mij toen, al dan niet ten onrechte, duidelijk: 1) Trump zou waarschijnlijk winnen, 2) de cijfers boden weinig houvast want je kon aan de cijfers in de swingstates echt niet voorspellen welke kant het zou uitgaan omdat je niet wist naar welk type stemmen je keek, 3) de opiniepeilers en analisten zaten er -weer eens?- sterk naast.

Laat me eerst even na al die dagen frustratie een Trumpje doen van zelfverheerlijking. Meer dan een jaar geleden voorspelde ik dat Trump, om statistische redenen, zou verliezen; hij had te nipt gewonnen in de staten van the Blue Wall: Michigan, Wisconsin, Pennsylvania; nu zou hij verliezen. En mijn voorspellingen kloppen als een bus. De door mij voorspelde overwinning van Biden is overweldigend, minstens vier miljoen stemmen meer dan Trump en waarschijnlijk een verpletterende nederlaag voor Trump in de kiesmannen: 232 tegen 306. Ik had vroeger zelfs geschreven: deze verkiezingen worden het spiegelbeeld van 2016. Ik had nooit durven denken dat mijn voorspelling letterlijk zou uitkomen, zelfs qua kiesmannen. Biden won, net als Trump de drie staten van The Blue Wall met een piepklein verschil. We kunnen dus nu al 2024 gaan voorspellen.  Kamela, je herhaalt Joe’s stunt niet! Zoek je stemmen elders.

Laat me nu even ook doen waartoe Trump blijkbaar niet in staat is: toegeven, met tegenzin erkennen dat ik er op vele vlakken naast zat. Zeker in mijn diepe overtuiging dat er een grote blue wave op komst was. De senaat zou zeker Democratisch worden.  Maar door bittere ervaring geleerd, was ik gelukkig voorzichtig. Ik beperkte mij vooral tot de cijfers over de niet herverkiezing van Trump. Maar ik geloofde mijn eigen voorzichtigheid niet. Het kon gewoon niet fout lopen voor de Democraten. Mijn fundamenteel inzicht klopte: statistisch, gegeven het bizarre systeem van de kiesmannen, en gegeven dat de democraten zwaar voor lagen in de peilingen, kon Trump niet winnen. Meer nog, mijn model voorspelde dat als Trump zo’n zes procent beter zou doen dan de peilingen, Biden zou verliezen, maar alle analisten sloten dat uit. Dat het Trump bijna gelukt is, geloofden alleen ideologische bureaus die er alle belang bij hadden een Trump-overwinning te voorspellen. Ze kregen bijna gelijk. Mijn basisinzicht klopte maar de rest nauwelijks.  Het beeld van de resultaten kwam helemaal niet overeen met wat ik gedurende al die maanden had opgebouwd. Als de definitieve cijfers bekend zullen zijn (dat kan nog meer dan een week duren), zal ik wel wat meer detailcommentaar geven. Voorlopig denk ik dat de gele hesjes op Trump hebben gestemd, en dat de intellectuele analisten, journalisten, commentatoren, net als in Europa, geen voeling hebben met die groep kiezers en die al te gretig afschilderen als dom, gemakkelijk te manipuleren, uiterst rechts, racistisch, egoïstisch, fanatiek. Mensen, ook in de VS, zijn dan grenzeloos verbaasd dat zo’n ‘deplorables’ op Trump stemmen. Telt de VS dan 70 miljoen domme, racistische, fanatieke, haast fascistische kiezers?  Als je dat gelooft, ben je misschien zelf wel ‘deplorable’. Ik zag het onvoldoende en ben gewaarschuwd, en ik hoop dat u ook voorbij de scheldpartij geraakt. 

Indien ik zure taart had moeten eten, wat zou ik dan geschreven hebben? Waarschijnlijk iets in de volgende lijn, maar dan gewikkeld in verontschuldigingen, beschouwingen over diepe nederigheid en de grote onzekerheden in het leven.  Ja, ik heb ook de argumenten en analyses gelezen van de Trump-kant, maar veel te kritisch, en heb te gretig geloofd wat in mijn kraam paste.  Dat heet de zelfdienende vertekening (the self-serving bias), en je ziet dat heel goed bij een ander, zeker bij Trump en zijn aanhangers, maar we zien dat moeizaam bij onszelf. Met andere woorden: ik nam mijn wensen voor werkelijkheid. Ik was nochtans al sinds 2016 gewaarschuwd. Marc, neem je wensen niet voor werkelijkheid (bis). Ik was er twee waard. Daarom las ik met één oog de interviews, keek ik naar de knappe reclames van The Lincoln project, maar met het belangrijkste oog keek ik gewoon naar de cijfers, stopte die in een zelfgebouwd model en kwam finaal op 350 kiesmannen voor Biden uit. Ja, ik was soms wat kritisch naar de cijfers, maar vanuit mijn waarden en normen weigerde ik te aanvaarden dat die cijfers nauwelijks zekerheid boden. The Economist was voor 96% zeker. Wie was ik dan om zo’n publicatie tegen te spreken? Maar het feit dat ik The Economist koos als richtbaken, is zoals een katholiek die vreemde verhalen hoort over misbruik in de kerk en dan alleen zou luisteren naar het Vaticaan. Denk niet, lezer, dat u het zoveel beter zou doen. Tenzij u natuurlijk de volgende vraag kunt beantwoorden en vrij zeker bent van het antwoord: wat is de rechtmatige kritiek op Obamacare vanuit het standpunt van een laag geschoold arbeider? Weet u waarom zovele miljoenen hardwerkende, ook laag geschoolde, Amerikanen Obamacare haten? Als u daar het antwoord niet op kent, dan kunt u niet begrijpen waarom toch miljoenen werknemers op Trump en niet op Biden hebben gestemd. Ik wist het een beetje, maar wilde die waarheid niet laten doordringen. Ik geloofde liever mijn eigen wereldbeeld. Voor het wereldbeeld van Trump en zijn kiezers was er geen plaats. 

Ik denk dat ik niet open stond voor het inzicht dat ik nochtans zelf de laatste maanden had verworven. It takes a model to beat a model. Geen moment heb ik getwijfeld dat het gemiddelde van zorgvuldig uitgevoerde peilingen vrij betrouwbaar was, alhoewel ik had kunnen zien dat er bij de 538-ploeg rond Nate Silver (de meest gezaghebbende site) toch wel grote zelfdienende belangen spelen (hij heeft het gisteren nog op de 538 website gepost, niet in die woorden natuurlijk, maar je kon het wel lezen als: wiens brood men eet, diens woord men spreekt). Was er dan geen alternatief model? Ik weigerde te aanvaarden dat het Trump-model superieur kon zijn: test tijdens rally’s welke slogans blijven hangen, en blijf die herhalen, het heeft echt geen belang of die waar zijn of slechts gedeeltelijk waar, blijf ze dan nog eens eindeloos herhalen, werk met enthousiasme, mobiliseer deur aan deur, ook in Coronatijden. In mijn boek de Verblinde Samenleving heb ik een foto geplaatst uit Florida: Capitalism gives, communism takes. Ik had kunnen weten dat het woord socialisme op zovele Amerikanen als een rode lap zou werken, recht in de armen van Trump,  niet als een boeiende idee die je misschien wel kan verzoenen met ondernemerschap, vrijheid en kapitaalmarkten. Ik had beter de foto’s in mijn eigen boek laten doordringen. 

In twee zaken vind ik troost. Trump zal uit het Witte Huis verdwijnen en met hem een waardenpatroon dat ik haat. En het resultaat was was wel spannend, maar niet nipt. Grote overwinning in kiesmannen, nog grotere in het aantal stemmen. Alleen de volgorde van de resultaten maakte het superspannend. Indien al na enkele uren de uitslag in Pennsylvania en Georgia zou bekend geweest en we lang hadden moeten wachten op Texas en Ohio, had iedereen geroepen: Biden wint overtuigend en Trump houdt beter stand dan gedacht.  Volgorde-effecten zijn zeer belangrijk, dat is door psychologen al tientallen jaren geleden overtuigend aangetoond. Trump, maar vooral Gulliani  hebben zichzelf ook oeverloos belachelijk gemaakt door niet te beseffen wat nochtans alle analisten hadden voorspeld: let op voor het patroon van uitslagen dat binnenkomt. Ikzelf heb me ook laten misleiden door het volgorde effect. Iedereen bleef maar herhalen dat Biden bezig was met een inhaalbeweging; het was omgekeerd, hij lag enorm voor, nog voor er op verkiezingsdag één stem was uitgebracht en Trump heeft die voorsprong nooit kunnen goed maken. Maar vaak (maar niet altijd!) werden de stemmen die eerst waren uitgebracht laatst geteld. Dat gaf de indruk dat Trump voor lag. Ik begin begrip te krijgen voor landen, die stemmen op dag X en slechts tien dagen later in één keer de volledige uitslag bekend maken. Maar zeker in de V.S. moet het opwindende TV blijven, je kijkt naar ‘ a horse race’. Maar democratie is geen paardenkoers. Dat is geen vrijblijvende observatie. Trump heeft de Verenigde Staten vier jaar lang als een reality show gerund; veel kijkers, dat was het enige criterium. CNN dankt heel veel aan Trump! Onder Obama waren de ‘democratische’ zenders  aan het wegdeemsteren. Het was allemaal niet spannend genoeg. 

Als de stemmen echt geteld zijn, zal ik nog wel een bijdrage schrijven over de statistische analyses (waren de opiniepeilers echt verkeerd?) en over de voorspellingen die wél en die niet uitkwamen.  Ik heb gepoogd te leren uit deze verkiezingen, over mezelf en over een goedwerkende democratie. Dat Trump kinderachtiger, potentieel gevaarlijker, dommer én slimmer is dan zowat al zijn voorgangers, dat wisten we ook al voor deze verkiezingen. Maar dat het zo erg was, neen…Of toch wel? Hij is zo kinderachtig voorspelbaar, en net dat heeft hem het presidentschap gekost. Als hij één keer fundamenteel was afgeweken van zijn narcistisch gedragspatroon en gewoon wat empathie had getoond met slachtoffers, dan was gisteren niet Biden, maar vorige woensdagochtend al Donald J. Trump als overwinnaar gekroond. Oef!