De pers vindt het leuk nu de corona-experts ruziemakend over het tapijt rollen, daar uitvoerig over te berichten. Want de pers leeft van conflict. Veronderstel even dat de huidige regering zich razendsnel, gedragen door bijna alle partijen, parlement en bevolking, had verveld tot een krachtige crisisregering, waar een tandem corona-commissaris en premier de bevolking informeerde en motiveerde. Alle politici en virologen hadden slechts één boodschap: het belang van iedereen gaat nu boven alles. Als we fouten maken, zoeken we geen schuldigen, maar trachten we hieruit te leren. Waarover schreven de kranten dan?
Uiteraard spreken experts elkaar tegen; wetenschap is beschaafd van mening verschillen, volgens bepaalde methodes (zogeheten wetenschappelijke methodes) en met controleerbare argumenten, zo mogelijk gebaseerd op objectieve, herhaalbare feiten. Uitspraken zijn altijd ‘gebrond’, ofwel in gezaghebbende theorieën (experts beheersen die perfect) en/of in nauwkeurige, betrouwbare observaties, meestal ‘metingen’ genoemd.
Let even op: als je vijf experts uit vijf verschillende wetenschappen samen plaatst, krijg je geen wetenschappelijk debat, maar een kakafonie. Wetenschappers in een overlegorgaan (wat CELEVAL de facto nu geworden is) zijn niet langer wetenschapper, maar goed geïnformeerde -over hun vakgebied tenminste- leken. Het is in een overlegorgaan niet belangrijk gelijk te hebben (het typische academische ideaal), maar gelijk te krijgen, je gezicht niet te verliezen, te scoren (het typische politieke ideaal). Vijf opinies samen zijn geen wetenschap, maar het verslag van een al dan niet respectvol cafégesprek. Tenzij kennismanagers dit soort processen aansturen, maar daar heeft de overheid nog nooit van gehoord. Praten maar… en heel veel tijdsdruk. Een laboratorium voor slechte beslissingen, dit schrijft hier een expert beslissingen nemen in groep.
Wetenschappers voeren ook andere gesprekken, zeker met journalisten. Ook met hun vrienden en familie en vroeger zelfs in de kroeg. Dan doen ze geen wetenschappelijke uitspraken, dan kletsen ze er soms op los, dan fantaseren ze, dan wikken ze soms zorgvuldig hun woorden (niet na vijf glazen wijn), dan redeneren ze soms haarscherp en soms belachelijk slordig. Wetenschappers doen zelden wetenschappelijke uitspraken, dat doen ze op congressen, bij academische debatten, en vooral in wetenschappelijke tijdschriften bij de ‘peer review’. Niet op televisie. Daar zijn ze gesprekspartners van journalisten, politici, debateurs, populisten, vlotte jongens en meisjes en diep gefrustreerde vertegenwoordigers van de evenementsector. En volgende week ook van de sauna’s. En de naaktstranden.
Recent is academic trespassing schering en inslag geworden. Elke academicus kende het fenomeen binnenskamers: de prof dacht gelijk te hebben over… alles. Ook dingen die heel ver van zijn echte expertise liggen. Nu kunnen die proffen het niet laten dat ook op radio en tv te verkondigen. Zo hoor je economen uitspraken doen over het gevaar van ventilators bij de verspreiding van corona, en hoor je epidemiologen de grootste nonsens vertellen over ‘communicatie’ en ‘het creeëren van een draagvlak’. Alsof ze ooit Cialdini, Weick of Bazerman hebben gelezen. Bij de naam Watzlawick zal niet eens een belletje rinkelen. Hoogstens kennen ze wat freudiaanse bla bla of poppsychologie. Ieder zijn vak uiteraard. Maar misschien zijn deze dames en heren natuurtalenten inzake communicatie? Uit onderzoek is gebleken dat in de Verenigde Staten de gemiddelde arts zijn patiënt al na zeven seconden onderbreekt. Artsen zijn zelden experts communicatie. Hun visie, zeker qua mogelijkheden van ‘marketingcommunicatie’ , overstijgt zelden of nooit wat we op café tegen elkaar vertellen.
Luister beter naar experts dan naar charlatans. Laat me even een voorbeeld geven. Er loopt nu een speciale commissie over de aanpak van de coronacrisis. Deze commissie gebruikt als sleutelmethode de publieke ondervraging. Als expert kennismanagement, als expert ‘organizational behaviour’ zeg ik meteen: deze commissie heeft zowat de slechtst mogelijke werkwijze gekozen. Mondelinge getuigenissen zijn een zeer onbetrouwbare bron van kennis. Letterlijk honderden degelijke studies hebben al aangetoond dat (publieke) getuigenverhoren echt moeten vermeden worden, tenminste als je de waarheid wil achterhalen. Rechtbanken en parlemantaire commissies zweren er bij. Zij leven niet in de vorige eeuw, maar in de negentiende.
Mijn lievelingsvoorbeeld. Alle experts zullen je vertellen dat je twee dingen absoluut niet mag doen voor je gezondheid: roken en te weinig slapen. Daar is brede en onvoorwaardelijke consensus over. Rookt een viroloog? Natuurlijk niet. Proficiat, je volgt je collega’s. Slaap je voldoende? Denk aan je opleiding toen het blijkbaar in jouw kringen ‘belangrijk’ was dat je veel te weinig sliep. Kijk naar de wallen onder de ogen. Deze experts achten het echt niet nodig hun collega’s te volgen. Foei. Maar wij moeten wel luisteren naar hun uitleg. En dat doe ik graag, zij zijn de experts. Maar ze zouden wel mogen beginnen te zwijgen over draagvlak creëren. Ik luister liever naar Noël Slangen. Zouden al die virologen zijn boek ‘Dansen met reuzen’ hebben gelezen?