Donald Trump lachte eerst het COVID-19 virus weg en neemt nu drastische beslissingen. Overal ter wereld treffen democratieën draconische maatregelen die men alleen in autocratische regimes zoals China voor mogelijk achtte. Waarom? Regeringen worden nu grondig gebrieft door experts. Die vertrekken niet van anecdotes, niet van ‘paniek vermijden’, maar van drie zaken. Hebben we modellen? Hebben we cijfers? Begrijpen we de onderliggende mechanismen? De rest is blabla. Uiteraard hebben alle virologen ter wereld modellen. Wees maar zeker dat deze tijdens congressen, in vakbladen, en gezaghebbende handboeken de volgende maanden zullen worden bijgesteld. Modellen worden gevoed door parameters, niet door anekdotes, angsten en geruststellende verklaringen, maar door observaties, empirische studies, soms door intelligente schattingen. Voor Corona zijn de cijfers nog steeds onvoldoende duidelijk. Overheden verbergen data (China?), verknoeien data (Italië?) en produceren door hun liberaal gezondheidssysteem irrelevante data (De Verenigde Staten). Later zal men bijvoorbeeld de cijfers uit het Verenigd Koninkrijk met zijn NHS als veel betrouwbaarder inschatten (ook omdat Boris Johnson stevig in het zadel zit, een bizar neveneffect van de brexit). Wetenschappers begrijpen ook de biologische en biochemische mechanismen van virussen. Als u het beter weet dan die experts, bijvoorbeeld omdat u aan de zee woont en over veel gezond verstand beschikt, dan moet u gewoon drie dingen doen: ofwel een beter model maken, ofwel beschikken over betere data om de parameters van het model te voeden ofwel nog beter begrijpen hoe zo’n virus werkt. Ik wens u daar veel succes mee.
Terug naar onze oorspronkelijke vraag. Waarom nemen we zo’n drastische maatregelen? Paniekeren de wetenschappers? Zijn het bange beunhazen? Het antwoord op die vraag heb ik vandaag in The New York Times gelezen. Een gunstige wind heeft daarheen de meest recente academische analyses voor de briefings aan Trump gewaaid. En net zoals bij de klimaatmodellen merk je dat wetenschappers werken met scenario’s. Waarom? Omdat de modellen wel heel robuust zijn (en nog wat robuuster zullen worden na de crisis), de mechanismen perfect bekend, maar de parameters nog steeds relatief onbetrouwbaar. En ondertussen kennen we allemaal die parameters: hoe besmettelijk is de ziekte, wat is het percentage van de besmette mensen die effectief ziek worden, wat is het percentage van de zieken die ernstig ziek worden, wat is het percentage van de ernstige zieken die sterft, hoe lang blijft een drager besmettelijk, enzovoort. Ondertussen kennen we nog een andere parameter uit de handboeken: hoe stevig is het gezondheidssysteem om een piekbelasting op te vangen? Denk vooral niet dat de experts het onderling perfect eens zijn, denk vooral niet dat de parameters tot twee cijfers na de komma gekend zijn. Wat doen academici in zo’n geval? Ze informeren de overheid over de ‘worst case’, stel eens voor dat onze geachte, pessimistische, collega’s gelijk hebben? Angela Merckel heeft op basis van haar briefings al het cijfer 60 à 70 procent besmette inwoners laten vallen.
Experts berekenen natuurlijk een gemiddelde (dat zich in de praktijk nooit zal voordoen) en spreken liever niet over het allerbeste geval, want dat soort cijfers wordt dan vooral door het gezond verstand van tooghangers gebruikt om maatregelen weg te wuiven. Maar… tooghangers zijn nu voor enkele weken een uitgestorven ras, er blijven dus alleen nog allesweters op de sociale media over. Als u er zo eentje vindt, die dus én een beter model heeft, én superbetrouwbare schattingen van parameters, én de onderliggende mechanismen perfect kent, geef dan snel een seintje aan de overheid. Lees je daar wondermiddelen (zout water gorgelen), samenzweringstheorieën (ja ja door Big Pharma in een Italiaans laboratorium) of bizarre statistische analyses, dan is het te laat, je zou ze beter niet gelezen hebben.
En wat lezen we in The New York Times? Als de Amerikanen het niet drastisch aanpakken kan het dodental oplopen tot verschillende honderdduizenden. Los van humanitaire, ethische, morele, en andere overwegingen beseft elke politicus dat ‘het systeem’ (bij Trump= ‘mijn herverkiezing’) dat nooit overleeft. Zullen er enkele tienduizenden Belgen sterven en enkele honderdduizenden Amerikanen? Waarschijnlijk niet… om twee redenen. Die cijfers weerspiegelen het ergste geval… en we nemen steeds meer drastische maatregelen. Niemand weet waar de cijfers zullen eindigen. We hebben twee inspirerende voorbeelden: China waar de epidemie onder controle lijkt en Singapore, waar de ijzeren discipline van de bevolking die zijn overheid vertrouwt een zeer effectief wapen bleek in een uiterst kwetsbaar gebied (en waar het tussen haakjes haast permanent 32 graden warm is, het Coronavirus overleeft wél in warmere streken, het overleeft zelfs in je lichaam met een temperatuur van 37 graden).
Wat helpt niet? Supporters die in elkaars armen vallen omdat een voetbalploeg zich heeft gekwalificeerd voor een ondertussen afgelaste kwartfinale of mensen die massaal nog in cafés pintjes gaan drinken omdat het drie uur later niet meer mag.