De meest recente opiniepeilingen liegen er niet om. De conservatieven van Boris Johnson winnen de verkiezingen met de vingers in de neus. De partijen die zeer duidelijk brexit-standpunt innemen (Conservatieven, Schotse Nationalisten, Liberaal Democraten, brexit-partij en zelfs de groenen) winnen, de dubbelzinnigen (Labour) worden zwaar afgestraft.
Bijna de helft van de kiezers zou nog onbeslist zijn, de opkomt is traditioneel zeer onzeker, opiniepeilingen in het Verenigd Koninkrijk hebben al herhaalde malen bewezen notoir onbetrouwbaar te zijn en grote vragen blijven onbeantwoord: gaan de jongeren deze keer wél massaal stemmen? Gaan de ouderen afgeschrikt worden door het koude en misschien slechte weer? Britten stemmen op een werkdag, ze moeten nu tijdens de kortste dagen van het jaar voor of na het werk gaan stemmen.
De meeste Britten zijn erg brexit-moe. Gaat dat enorm in de kaart van Johnson spelen? Als Johnson één grote troefkaart in de hand heeft, is het wel die moeheid. Maar zijn campagne is niet perfect gestart. Hij kan de Engelse rugbyploeg niet ontvangen als wereldkampioen en met een vriend als Donald Trump loop je ook niet ver in het Verenigd Koninkrijk. Vele weten nog dat een van de meest ongelukkige politieke daden van Barack Obama was zich als anti-brexiter uiten. Het ziet ernaar uit dat Labour zal trachten één grote boodschap te sturen: Boris zal ons land en vooral onze gezondheidszorg uitverkopen aan Donald Trump en aan Amerikaanse bedrijven. Take back control (from Europe) and give it to Trump. Zou kunnen werken.
Laten we even veronderstellen dat de opiniepeilingen benaderend juist zijn, stevent Johnson dan echt af op een comfortabele meerderheid in het Lagerhuis?
Staar je vooral niet blind op allerlei mediagenieke incidenten. Heb vooral oog voor het Britse kiessysteem: first past the post. De grootste partij in een district krijgt de zetel. De conservatieven zullen een tiental zetels verliezen aan de Schotse Nationalisten en ze hoeven niet meer te rekenen op steun van de DUP, omdat Boris in hun ogen Noord-Ierland uitverkocht heeft. Ze zullen hier en daar ook een zetel verliezen aan een uitgestoten partijgenoot, en verschillende aan de Lib Dems. De kans dat ze ook nog eens zetels verliezen aan Labour is uiterst klein. Zo vertrekt Johnson bizar genoeg op ongeveer min vijfentwintig voor een nipte meerderheid en op min vijftig voor een comfortabele meerderheid. Waar moet hij zijn zetels halen? Misschien enkele in Groot-Londen, maar hij moet het vooral hebben van de districten die duidelijk ‘brexit’ hebben gestemd, maar een jaar later toch Labour. Het voorstel van Nigel Farage (brexit-partij) is eenvoudig: laat mijn partij daar het werk doen, trek je daar terug, Boris, en samen realiseren we een droom-brexit. Dat voorstel is nog zo gek niet, want ‘Middle England’ is Thatcher nog niet vergeten en vele brexitkiezers willen op elke partij stemmen… maar niet op de conservatieven. Farages voorstel is uiteraard verworpen door Johnson, hij wil niet (zoals Cameron…) gechanteerd worden door Farage. Hij wil zelf winnen. De grote vraag is dan: zal hij dezelfde fout maken als Cameron bij het referendum? Namelijk, kijk eens wat een campagne-beest ik ben, kijk eens hoe gemakkelijk ik verkiezingen win, iedereen valt voor mijn charisma, bloemrijke taal, visie en duidelijkheid. Zal de Middle England kiezer deze keer wél vallen voor een Conservatief leider? (invoeging na de verkiezing: overduidelijk wel… de conservatieven hebben de ‘Rode Muur’ zorgvuldig gesloopt)
De brexit-partij van Farage zal natuurlijk net in die districten haar sterkste kanonnen inzetten, in de hoop enkele zetels te veroveren en … de DUP te worden van de volgende regering. Is dit slecht nieuws voor Johnson? In vele rijke districten (buiten Londen) is de voorsprong van de conservatieven zo groot dat ze zich gerust verlies aan de brexit-partij kunnen veroorloven, maar dat geldt niet in Middle England. Gelukkig voor Johnson komen ongeveer een vierde van de stemmen voor de brexitpartij van ontevreden Labourstemmers, net in die districten waar Labour zich niet al te veel verlies kan veroorloven. Nemen we zo’n typisch district. 35% stemde Labour, 25 % stemde Conservatief. Labour lijdt een zware nederlaag en valt terug op 25%, omdat de halfslachtige houding tegenover brexit wordt afgestraft; het potentieel van brexitpartijen is plots 40%, maar Farage realiseert er wel zijn volle potentieel (15%), net als de Lib Dems, die alle ‘remainers’ naar zich toezuigen (25%). Na wat rekenwerk en toevallige lokale factoren geeft dit een heel onvoorspelbaar beeld: drie partijen schommelen in zo’n district rond de 25%, met een licht voordeel voor de conservatieven. Boris haalt omwille van Farage dan slechts een derde binnen van de zetels die hij door de zwakte van Labour op een gouden schoteltje aangeboden krijgt. Dat zal onvoldoende zijn. Daarom is de campagne uiteraard al begonnen: een stem voor Farage is… een stem voor Labour, tegen… de brexit. Farage wordt zo de grootste vijand van… de brexit. De conservatieven kunnen dus alleen maar proberen de brexit-party van Farage in de marginaliteit te duwen, te hopen dat ze in plaats van hun potentieel van 15% in de meeste districten op 5% blijven hangen. De laatste opiniepeilingen geven de brexit-partij 12%, maar zo’n gemiddelde is misleidend. In Schotland en Londen bijvoorbeeld scoren ze nauwelijks. In vele ‘hete’ districten zullen ze 20% halen, onvoldoende om zelf een verkozene te hebben (Farage zelf was al zeven maal vruchteloos kandidaat voor het Lagerhuis, en komt nu niet eens op) maar wel voldoende om de conservatieven een flinke hak te zetten.
Door het unieke Brits kiessysteem kan je met 30% der stemmen veel meer dan 50% der zetels binnenrijven, maar het kan je ook zuur opbreken. Op lokaal vlak wordt er veel tactisch gestemd. De man of vrouw van mijn partij maakt toch geen kans, dus stem ik maar op de partij die mijn vijand het meest saboteert. De conservatieven kunnen rekenen op anti-Corbyn stemmen, dat wordt de kern van hun strategie. Als de ‘remainers’ erin lukken de krachten te bundelen en in elk district de sterkste ‘remain’-kandidaat te steunen (wat bij de laatste tussenverkiezingen meestal is gelukt) kan de uitslag zeer verrassend worden, maar…de kans dat dit nu lukt, is erg klein. Net als de Conservatieven wil Labour, en vooral Corbyn, de klus alleen klaren. En radicaal verschillend van de Verenigde Staten waar er heel veel Anti-Trump kiezers zijn, zijn er in het Verenigd Koninkrijk relatief weinig kiezers met een hevige Johnson-haat (maar wel met Corbyn-haat).
Voor Johnson wordt het alles of niets. Hij kan op geen enkele partij rekenen als bondgenoot. Mocht het ‘a hung parliament’ worden, lukken ook de anderen (met de DUP???) er niet in een regering te vormen. Dan mogen de Britten opnieuw naar de stembus…