Is zelfzorg dood en begraven?

• In het boek van mijn echtgenote Ann en mezelf in 1997 onder de titel 'Zelfzorg, de kracht van persoonlijke groei' poogden we het begrip zo nauwkeurige mogelijk te omschrijven; zelfzorg is een actief en selectief keuzeproces waarbij we doen wat wezenlijk goed voor ons is. Het is een eerlijke poging om een gezond evenwicht te vinden tussen wat we echt nodig hebben en wat zich aanbiedt als compensaties. Als we werken aan onze bodem, dan krijgen we energie, als we toegeven aan alle mogelijke compensaties (ongezonde voeding, verslavende video's, roddel) verliezen we energie. We werkten met een onderscheid tussen onze bodem voeden (een boeiende babbel, een fijne film, in de tuin werken, voor anderen zorgen) en vullen.

Het boek werd een groot succes in Vlaanderen, maar niet in Nederland. Toen bleek dat zelfzorg daar toen vooral medisch werd ingevuld. Hoe verzorg je zelf je aambeien?  We veranderden daarom de titel in 'beter zorgen voor je zelf' en mensen bleven maar vragen naar ons boek 'zelfzorg'. Ondertussen is het boek aan zijn vierde (een laatste) editie toe, en bij elke herwerking kon ik vaststellen dat er één ding vooral veranderde: het aantal mogelijkheden om ons te vullen is veel groter geworden, veel agressiever en nog verslavender. De nood aan zelfzorg neemt toe, omdat het evenwicht tussen voedende dingen doen (bijvoorbeeld een goed boek lezen, een buurman helpen) en vullende dingen doen (Netflix, tiktoks, donuts, snelle hap) steeds  moeilijker en moeilijker wordt.

Vandaag lijkt wel alles zelfzorg, zodra het maar op het eigen individu is gericht: chillen, tapas eten, wellness, we hebben er RECHT op. Me-time. 

In ons boek waarschuwen we uitdrukkelijk dat je zelfzorg moet zien als een klavertje vier met een duidelijke volgorde: ken je zelf, waardeer je zelf, kies en bemin je keuze en ten slotte, als allerlaatste, een sluitstukje van de puzzel: verwen jezelf.

Pas als je jezelf echt goed kent, als je mild bent tegen jezelf, als je rustig wikt en weegt, pas dan kan je beslissen wat zelfverwenning is. Voor mij is dat 40 kilometer trainen voor de Dodentocht, voor Frieda is dat koken voor de buren, voor Jean is dat naar een voetbalmatch kijken, voor Wim is dat knutselen, voor Ilse is dat gewoonweg meer slapen, voor Berna is dat één keer per jaar een mooie reis maken en … voor Inge is dat haar wekelijkse yogaklas. Zelfzorg is vaak hard werken. Wat is daar verkeerd aan?

Voor mensen die heel veel zorgen voor anderen, heel veel werken is zelfzorg misschien vooral even recupereren, naar de wellness gaan, maar ik kan dat niet voor hen invullen. Misschien is dat een cursus Mindfullness volgen, of een cursus autobiografisch schrijven. Wat voor ene een nachtmerrie is (veertig kilometer wandelen, een discussie voeren over een wetenschapsfilosofisch model) is voor mij zelfzorg.

Dat andere mensen alleen het 'sluitstuk' zelfzorg noemen, is op hun conto. Wij hebben dit nimmer of nooit zo gesteld. Dat is zelfverwennerij, geen zelfzorg. Maar zonder de drie andere blaadjes wordt dat gewoon verslavend vullen.